Jan VANRIET in het Museum Plantin-Moretus en het KMSK te Antwerpen

Alvorens het KMSK in Antwerpen voor ingrijpende restauratiewerken dicht gaat, kreeg Jan VANRIET (°1948) de kans om een keuze te maken uit de museumcollectie en deze te confronteren met zijn eigen werken (in hoofdzaak tussen 1990 en 2010, maar met enkele schitterende vroegere werken).

'Closing Time' is een bijzonder uitgebreide, maar door de indeling in themazalen ook zeer overzichtelijke en boeiende tentoonstelling geworden. Zowel de collectiewerken als de werken van Vanriet komen grotendeels versterkt uit deze confrontatie. De tentoonstelling is al enkele maanden aan de gang, maar loopt nog tot 3 oktober. Tijd genoeg voor een bezoek...

Meteen in zaal I (De schilder, zijn vrouw) is er de sublieme blikvanger van Jan Vanriet, waarin hij zijn vrouw Simone* in de schijnwerpers zet en zichzelf in de marge plaatst (hoewel de letterlijke verbondenheid duidelijk geïllustreerd wordt). 'Simone, de jas van Kenzo' (1984) past overigens helemaal in de tijd en de stijl van 'Achilles en Patrocles' waarmee straks de tentoonstelling afgesloten wordt. Uitgevoerd in aquarel en kleurpotlood zijn dit schitterende artistiek-technische werken.

( *Simone Lenaerts, °1947, echtgenote van Jan Vanriet en sinds enkele jaren ook zelf op de artistieke voorgrond als auteur van twee romans: 'Zeewater is zout, zeggen ze' -debuutprijs 2009- en 'Spinnenverdriet' - uitgeverij De Geus.)

In zaal II (De Jacht) ontdek je o.a. een zittend naakt van Modigliani in kleurdialoog met vijf meisjes op rolschaatsen in het bos.

In zaal III (Lacrima) knoopt hij het gesprek aan met de groten van heel lang geleden, waarbij de lijnophanging met werken van Fra Angelico, Simone Martini en Vanriet aansluiting zoekt bij de 'Pijn Boom'. Let hier ook op een 'man met munt' (Memling) in combinatie met 'Eva met zwarte muts' (Vanriet).

In zaal IV wordt de titel (Le rouge et le noir) ondermeer gevierd met een schitterende ontmoeting tussen Vanriet en Gustave Van De Woestyne.

Uit zaal V (Prelaat) onthouden we de prachtige groen/zwarte combinatie van Amédée Cortier met 'Libération' van Vanriet. Voeg daarbij het contrast met het 'barokke' portret door Kees Van Dongen. 'Am Ufer' van Jan Vanriet doet me hier onbewust denken aan een gelijkaardig werk van Anders Zorn in het Gentse Museum voor Schone Kunsten.

De (Diaspora) in zaal VI is een wereld van oorlog, storm, vluchtende mensen, verraad,...

Eugène Laermans met 'Storm', één van de desolate trappen van Xavier Mellery of Valerius De Saedeleer en Jakob Smits op één lijn met Vanriet zorgen voor spanning.

In zaal VII komen we plots in het volle licht. Dat kan geen toeval zijn bij het thema hier (De laatste dag). Bovendien is dat ook de titel van het grote schilderij van Pierre Alechinsky uit 1964, toen hij nog met olieverf schilderde, maar toch reeds zeer los en levendig werkte. Vanaf 1965 introduceerde hij met 'Central Park' het gebruik van acrylverf. Alechinsky kijkt hier uit op de door hem bewonderde James Ensor met 'Adam en Eva uit het paradijs verjaagd'.

Maar Vanriet creëert hier ook zelf zijn tuin van Eden.

In de getemperde tussenruimte VIII is er plaats voor (De Wandeling) doorheen landschappen allerhande. We onthouden vooral de 'Witte lente' van Louis van Lint' en het desolate 'De reiziger is blind' van Vanriet.

Opnieuw stappen we in zaal IX het volle licht binnen. Toch wijst het thema (Transport) hier vooral naar oorlog en weggevoerde mensen. Pittig detail: de ouders van Vanriet ontmoetten elkaar in Mauthausen.

Ontdek hier o.a. een 'Concetto Spaziale' met vier inkervingen van Fontana naast drie nagels door Vanriet en een schitterende 'Noordzee' van Jean Brusselmans.

Terug via de eerste zaal kunnen we verder...

Bij zaal X zitten we met (Doctrine) nog in de sfeer van de vorige zaal. De gevaren van het doctrinaire denken worden hier uitgestald. Let hier o.a. op het grote werk van Jan Cox: 'De dood van Socrates'

In zaal XI overheerst met 'Dichterdood' de melancholie: Remco Campert groet de dode Hugo Claus (maar daarmee gaan we straks uitgebreid kennismaken in het Plantin-Moretusmuseum), een bijzonder indringend portret van Frederico Garcia Lorca of de 'Vrouw aan het venster' van Jan Vanriet...

(Maikäfer flieg!) is het thema van zaal XII en verwijst naar een oud Duits kinderliedje. Hier wordt de connotatie tussen onschuld, nazisme, collaboratie en ondergangsstemming onderzocht.

De dubbelzaal XIII schetst met (De voorstad) een beeld van de iconografie van het sovjetsysteem en de (teloorgang van) de arbeidersidealen. Let op het sterke 'Besluitvorming' door Vanriet en (her)ontdek de stevige 'Vissersvrouw' van Permeke.

Zaal XIV brengt hulde aan het (Stil leven) in diverse verschijningsvormen. Let zeker op het 'Stilleven' (1936) van Jean Brusselmans, waarin de bovenste en de onderste helft van het doek een aparte wereld vormen.

In zaal XV (Het lot) springen vooral Serge Vandercam met een wondermooi 'Zelfportret' en 'Besoin de rien' van Vanriet in het oog.

(De ziener) is het thema van zaal XVI: 'Old marxist' (Vanriet), 'Ruzie in de galerij' (Bervoets), 'Parijse sfinx' (Alfred Stevens),...

De laatste zaal van het gelijkvloers (XVII) met als thema (Verkoolde vaas) bevat inderdaad twee grote schilderijen met vazen (Vanriet) maar ook een groot nagel-wandobject van Uecker en een typische compositie met kruis door Dan Van Severen bepalen hier mee de sfeer.

(De vlucht) in zaal XVIII brengt ons voor een deel terug naar de oorlog, maar ook naar de bijbelse figuren. Het schilderij met de rode figuren 'Naar Antiochië' (Vanriet, 2005) deed dienst als kaft voor het boek 'De Testamenten - Verhalen uit de bijbel', dat overigens volledig rond zijn schilderijen opgebouwd was (uitgave Davidsfonds/Leuven).

In zaal XIX gaat Vanriet in (Propaganda) de uitdaging aan om met zijn schilderijen en zijn gedachtengoed de werken van Rubens, Van Dyck en Jordaens een tegengewicht te bieden. Als kunderen van HUN tijd waren ze met hun beelden verdedigers van de contrareformatie, die het 'ene ware geloof van de ene ware (katholieke) kerk werdedigde. Als kind van ZIJN tijd stelt Vanriet tegenover deze beelden van godsdienstfanatisme zijn geloof in het vrije woord (en beeld).

Via (EXIT) in zaal XX bereiken we inderdaad de uitgang. Naast de documentaire foto's van Herman Selleslags vinden we hier onder andere nog het wondermooie portret van 'Tatlin' (1980) en het reeds eerder genoemde 'Achilles en Patrocles'.

De tentoonstelling loopt nog tot 3 oktober 2010

in het KMSKA

Leopold De Waelplaats

2000 Antwerpen

di - za: 10 - 17 uur

zondag: 10 - 18 uur

Maar er wacht ons nog een tweede tentoonstelling met werk van Jan Vanriet.

In het Museum Plantin-Moretus loopt nog tot 19 september 2010 een tentoonstelling met grafiek en tekeningen en aquarellen. Een reeks van 14 aquarellen en tekeningen, getiteld 'De Groet' vormt de kern van de tentoonstelling.

Naar aanleiding van het huldebetoon van de schrijver Remco Campert aan zijn overleden vriend Hugo Claus op 29 maart 2008 in de Bourlaschouwburg in Antwerpen, was Vanriet zodanig getroffen door de intensiteit van dit rouwbetoon, dat hij meteen begon aan deze reeks rond het thema AFSCHEID. Centraal staat het silhouet van Campert zoals in de titel hierna. Samen met andere werken uit de collectie van het Museum en van de kunstenaar zelf werd een boeiende tentoonstelling opgebouwd.

Komend van de receptie vinden we de serie 'De Groet' in de smalle gang, aangevuld met een reeks boekenkaften voor De Morgen.

Het kamertje rechts herbergt ook enkele schitterende ontwerpen voor die krant. We noteren een aquarelportret van Neelie Kroes en Herman Van Rompuy (2009), een tekening van Saddam met de krantenkop "Ladies and gentlemen, we got him", diverse illustraties voor boeken, een complete jaargang (2000) omslagbladen voor het tijdschrift Streven uit de 'paars-blauwe periode' van de kunstenaar, een aquarel van L.P. Boon (2008).

In het kleine halletje voorbij de gang ontdekken we een verrassend vroege aquarel 'De komeet' (1975): een paletmes vol verf steekt als een boom in de grond in een quasi leeg landschap... (Was de schilder klaar om de wereld artistiek naar zijn hand te zetten...?)

In het volgende halletje hangt een 'Vis' (1997) die zo weggelopen lijkt uit zijn werk voor 'De Testamenten'.

De laatste zaal brengt ons weer bij 'De Groet', een reeks van tekeningen, aquarellen en gemengde technieken met Remco Campert in de hoofdrol. In de verste hoek vinden we heel veel illustraties bij het werk van Hugo Claus, o.a. 'Onvoltooid verleden' (1997). De kijktafels in het midden bevatten nog heel wat boeken met kaftontwerpen. We noteren o.a. 'Het jaar van de Hamster' en andere titels van Hugo Claus.

Tenslotte keren we terug door de gang naar de kleine salon rechts. Daar ontdekken we de echte sfeer van het Plantin-Moretusmuseum met zijn wandtapijten en zware meubels. In dat zaaltje wordt ons via Vanriet een kijk geboden op het ontstaan van een litho: van ontwerp naar kalktekening voor overdracht op de lithografische steen en verder de diverse drukgangen.

Wie meer wil weten over druktechnieken en 'boekdrukkunst' van eeuwen geleden, is hier natuurlijk op de juiste plek. Je kan hier gerust nog even de sfeer en de kennis opsnuiven.

*

De tentoonstelling

DE GROET

loopt tot 19 september 2010

in Museum Plantin - Moretus / Prentenkabinet

Vrijdagmarkt 22

2000 Antwerpen

di - zo: 10 - 17 uur