De voorbije jaren nam WATERSCHOENEN u meer dan eens mee naar het Kasteel van Gaasbeek voor spraakmakende tentoonstellingen waarin actuele kunst en de historische omgeving van dit 'sprookjeskasteel' met elkaar in dialoog gingen.
We bezochten 'Sleeping Beauties' (2011), 'Sehnsucht' (2012), 'Exquisite Corpses' van Erwin Olaf (2012) en 'Portraits' van Sam Dillemans (2013).
Met het nieuwe project 'Once upon a castle' wordt de focus verlegd van actuele beeldende kunst naar een totaalspektakel en gaat het kasteelteam voor een theatrale, gevoelige en indringende confrontatie met het kasteel en zijn geschiedenis via drie opmerkelijke bewoners tussen de zestiende en het eerste kwart van de twintigste eeuw.
Zo komt de Graaf van Egmond (1522-1568) weer prominent in beeld, net zoals in 'Exquisite Corpses' van Erwin Olaf.
Natuurlijk kan in de context van dit kasteel niet voorbij gegaan worden aan Marie Peyrat (1840-1923), de laatste markiezin van Gaasbeek, die we al vrij uitvoerig portretteerden naar aanleiding van 'Sleeping Beauties'.
De derde hoofdfiguur, Paul Arconati (1754-1821) verschijnt vanaf 1797 in Gaasbeek.
We bezochten 'Sleeping Beauties' (2011), 'Sehnsucht' (2012), 'Exquisite Corpses' van Erwin Olaf (2012) en 'Portraits' van Sam Dillemans (2013).
Met het nieuwe project 'Once upon a castle' wordt de focus verlegd van actuele beeldende kunst naar een totaalspektakel en gaat het kasteelteam voor een theatrale, gevoelige en indringende confrontatie met het kasteel en zijn geschiedenis via drie opmerkelijke bewoners tussen de zestiende en het eerste kwart van de twintigste eeuw.
Zo komt de Graaf van Egmond (1522-1568) weer prominent in beeld, net zoals in 'Exquisite Corpses' van Erwin Olaf.
Natuurlijk kan in de context van dit kasteel niet voorbij gegaan worden aan Marie Peyrat (1840-1923), de laatste markiezin van Gaasbeek, die we al vrij uitvoerig portretteerden naar aanleiding van 'Sleeping Beauties'.
De derde hoofdfiguur, Paul Arconati (1754-1821) verschijnt vanaf 1797 in Gaasbeek.
Er was eens ... een dreef naar een sprookje
foto © Art Spotter
In het project 'Once upon a castle' worden ze door het Britse kunstenaarscollectief 'WildWorks' tot 9 november 2014 uitvoerig belicht en tot leven gewekt in woord, beeld en muziek, in samenwerking met componist Jeroen D'HOE, mode-ontwerper Tim VAN STEENBERGEN en het hele kasteelteam.
De bezoekers krijgen een traject voorgeschoteld waarin alle zintuigen geprikkeld worden. Vanaf de eerste zaal beginnen we aan een reis doorheen de tijd en dus langs het geheugen van dit kasteel.
Doorheen de zalen ontmoeten we 'acteurs' in verschillende performances, installaties, soundscapes, licht- en schaduwspel, die samen de grenzen tussen geschiedenis en fictie laten vervagen.
De bezoeker wordt constant uitgedaagd om mee in het decorum te stappen, om mee 'acteur' te worden in dit grote, maar intieme spektakel.
Binnenkoer en tuin van het kasteel
foto © Art Spotter
Bill Mitchell, sinds 1975 actief als theatermaker, richtte in 2005 'WildWorks' op om zijn eigen manier van 'Landscape Theatre' vorm te geven. Inmiddels heeft de ploeg van 'WildWorks' al heel wat creaties in verschillende landen op haar actief. Het team van Gaasbeek kwam hen op het spoor dankzij hun 'Enchanted Palace' in Kensington Palace.
De nieuwe creatie in Gaasbeek werd (zoals steeds) voorafgegaan door een intense studieperiode. De gebouwen werden verkend, archieven doorploegd, de geschiedenis opgefrist. Pas dan konden tekstschrijvers en decorontwerpers aan de slag om het hernieuwde verhaal in woord en beeld vorm te geven.
Het eindresultaat laat zich voor Waterschoenen niet vertalen in een uitgeschreven wandeling zoals we dat gewoon zijn en bij 'Sleeping Beauties' of 'Sehnsucht' deden. Dat zou de magie van het gebeuren volkomen teniet doen en bovendien is de complexiteit van dit 'belevingstheater' niet zomaar in enkele woorden te vatten.
Campagnebeeld van 'Once upon a castle'
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
Voor een beter begrip is een situering van de hoofdpersonages in hun relatie tot het kasteel wel op zijn plaats.
Wie vandaag via de lange dreef vanaf de straat of de parking naar het kasteel wandelt en op het einde om de hoek met het fabuleuze uitzicht beloond wordt, moet beseffen dat vooral het restauratiewerk op het einde van de negentiende eeuw (met dank aan Marie Peyrat) voor zoveel schilderachtigheid gezorgd heeft. Eenmaal onder de poort door, wordt op de binnenkoer de sprookjesachtige omgeving nog meer benadrukt.
De bezoekers voor de tentoonstelling worden trouwens via de tuin 'omgeleid' alvorens ze het kasteel zelf kunnen betreden.
Geef uw ogen alvast de kost en hou nog wat andere zintuigen klaar, met in het achterhoofd deze passage uit het gedicht dat Mercedes Kemp van WildWorks over het kasteel schreef:
...
De herinneringen kleven
aan mijn muren
als een oud parfum.
Voel ze toch,
mijn geëerde gasten.
Gebruik uw ogen,
Gebruik uw oren,
Gebruik uw hart.
Help me op weg
door de architectuur van mijn herinnering.
Want ik ben oud
en soms vergeet ik dingen.
Mercedes Kemp, WildWorks, 2013
Tim Van Steenbergen in de Egmondkamer
© Kasteel van Gaasbeek, WildWorks & Tim Van Steenbergen
foto © Art Spotter
De oorsprong van het kasteel gaat terug tot 1240.
Met Lamoraal van Egmond stappen we op 4 oktober 1565 het kasteel binnen, al zou deze edele dienaar van de Spaanse koningen Karel V en Filips II niet zo heel lang van zijn aankoop genieten, vermits hij op 5 juni 1568, samen met zijn vriend en medestander Filips van Horne op bevel van Alva en Filips II op de Brusselse Grote Markt onthoofd werd.
Het verhaal van trouw en verraad, godsdienstoorlog en onderdrukking is (mede door de heropleving tijdens de Romantiek in de negentiende eeuw) voldoende bekend.Het artikel over de tentoonstelling 'Exquisite Corpses', waarnaar hier reeds in het begin verwezen werd, zal u ongetwijfeld nog wel een en ander in herinnering brengen.
Al zijn bezittingen werden aangeslagen en pas in 1586 werd het kasteel teruggegeven aan zijn zoon Filips van Egmond.
...
Een door en door
Deugdelijke
Heer, is hij.
Een man getrouw
Aan zijn koning
En Zijn God.
...
Wreed
is de koning
en ondankbaar.
...
Trouw tot
Het bloedige einde.
Wie was de verrader?
Wie?
Mercedes Kemp, WildWorks, 2013
Vanaf 1615 kende het kasteel nog verschillende eigenaars, werd het geplunderd en in brand gestoken, stond het een tijd te verkommeren, werd het nog later gerestaureerd en kwam tenslotte in handen van de familie Arconati Visconti.
Tekstpiramide van Paul Arconati
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
foto © Art Spotter
In 1796 erfde de jongste zoon, Paul ARCONATI het domein (door de Franse Revolutie was de adellijke naam VISCONTI inmiddels gesneuveld, al zou die in 1816 - tijdens het Hollands bewind van Willem I - terug opduiken).
Voor Paul Arconati was het kasteel van Gaasbeek enkel een zomerverblijf, dat hij overigens nogal verwaarloosde. Hij woonde en werkte in Brussel in het Hôtel Arconati (het huidige Rekenhof in de Koningstraat vlakbij het Museum voor Schone Kunsten). Hij werd zelfs burgemeester van Brussel.
Paul Arconati leidde een flamboyant leven, was een vurig bewonderaar van Napoleon (voor wie hij in het kasteelpark een triomboog liet bouwen), was een wereldreiziger die zelfs aan de Noordkaap opdook.
Hij werd echter steeds wereldvreemder, verzamelde en schreef teksten over uiteenlopende onderwerpen van medische aard tot culinaire recepten en stelde een plan voor wereldvrede op. Hij wilde de wereld redden.
Hij wilde kennis doorgeven, richtte een school op om weesjongens te leren schrijven en op te voeden tot taken in de samenleving.
Het 'vliegend bed' met de weesjongens van Paul Arconati
© Kasteel van Gaasbeek & Wildworks
foto © Art Spotter
Op de duur was de grens tussen realiteit en waanzin niet steeds duidelijk te trekken.
...
Op het einde
schrijft hij nog slechts
voor de redding
van zijn eigen ziel.
Mercedes Kemp, WildWorks, 2014
Op muziek van Jeroen D'HOE zweven de gebeden van Paul door de kamers.
...
Come, angels
Of night
Come and
Bring rest.
My soul
Is tired.
...
If I have fallen
I have fallen
Pray for me
...
Mercedes Kemp, WildWorks, 2014
De 'wereldtafel'
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
foto © Art Spotter
Bij de dood van Paul Arconati in 1821 erfde zijn neef Guiseppe Arconati Visconti het domein. Nadien kwam het in handen van diens jongste zoon Giammartino en zo komen we uiteindelijk terecht bij Marie PEYRAT, die bij de dood van haar echtgenoot Giammartino (na amper drie jaar huwelijk) in 1876 al zijn bezittingen, inclusief het Kasteel van Gaasbeek, erfde.
Marie Peyrat besteedde een enorm deel van haar geërfde fortuin aan de restauratie van het kasteel. Ze verdeelde haar tijd tussen Parijs en Gaasbeek. Ze was een bijzonder vrijzinnige geest, verzamelde kunst en ondersteunde wetenschappelijk onderzoek.
Samen met haar adviseur en minnaar, de antiquair Raoul Duseigneur kocht ze op grote schaal kunstwerken aan.
"Les souvenirs s'accrochent aux cimaises"
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
foto © Art Spotter
Op het einde van de negentiende eeuw werd het kasteel in neorenaissancestijl gerestaureerd onder leiding van de Brusselse (interieur) architect Charle-Albert, die werkte volgens de principes van Viollet-le-Duc en dus geen al te zuiver historische reconstructie beoogde, maar een vrije interpretatie volgens de wensen van Marie Peyrat.
In 1913 verliet Marie Peyrat het kasteel. Een jaar later moest ze Parijs ontvluchten en omwille van de eerste wereldoorlog haar heil in Angers zoeken. Raoul Duseigneur stierf in 1916. Na de oorlog keerde Marie niet meer naar Gaasbeek terug. Ze schonk haar collectie middeleeuwse en renaissance kunstwerken aan het Louvre en in 1922 haar kasteel aan de Belgische staat.
Op 3 mei 1923 stierf ze in Parijs.
Ze blijft wel voor eeuwig de laatste Markiezin van Gaasbeek.
Mercedes Kemp van WildWorks omschrijft haar leven heel uitvoerig in poëtische teksten, zoals in het volgende uittreksel.
Marie Peyrat
Een vurige ziel,
Een gulle ziel.
Een raadselachtig,
legendarisch wezen.
Klein,
Met duivelse
Ogen
En fijne
Handen
...
Marie
en Raoul
Zij, een
Intellectueel
Hij,
Een estheet.
...
Mercedes Kemp, WildWorks, 2013
Vlakbij Raoul ligt ze begraven in Rives, onder het grafschrift:
"Deux nous étions,
n' avions qu' un coeur."
een citaat van François Villon.
Marie Peyrat: "Ma vie a été un conte de fée"
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
foto © Art Spotter
Ruim 90 jaar na de dood van Marie Peyrat beleeft haar sprookjeskasteel eens te meer het gevoel van wedergeboorte (renaissance) dat de markiezin zo dierbaar was.
ONCE UPON A CASTLE is alvast een schitterende manier om de geheimen van dit kasteel te ontsluieren, maar toch mogen sprookjes niet alles prijsgeven. Er moet nog ruimte blijven voor de fantasie en inbreng van het publiek.
Voor wie het aandurft mee te dromen...
Het doodsbed van Marie Peyrat
© Kasteel van Gaasbeek & WildWorks
foto © Art Spotter
ONCE UPON A CASTLE
tot 9 november 2014
in het
Kasteel van Gaasbeek
Kasteelstraat 40
1750 GAASBEEK
dinsdag t.e.m. zondag: 10 - 18 uur (laatste bezoek om 17 uur)
maandag gesloten, open op feestdagen
www.kasteelvangaasbeek.be
© Art Spotter voor WATERSCHOENEN
