Na een zonnige treinrit van Aalst naar Duffel, stap ik uit onder een zachte regen. Het weer heeft zo zijn grillen, zeker in april. Of is dit een voorbode van het 'FALEN' uit de titel van de tentoonstelling waar ik naartoe ga... (?)
Gelukkig ligt het Psychiatrisch Ziekenhuis op slechts een paar honderd meter van het station.
Bij de receptie kan je een wandelgids met plannetje en beschrijving van de kunstenaars en hun werken aanschaffen. Misschien krijgt u straks ook nog zin om de uitgebreide catalogus mee te nemen.
Het Psychiatrisch Ziekenhuis is met deze tentoonstelling niet aan zijn proefstuk toe. De voorbije 10 jaar werd reeds sterk geïnvesteerd in beeldende projecten.
Het enorme park met zijn talrijke gebouwen fungeert als een dorp in het 'dorp Duffel', een open oase voor bewoners en bezoekers. In dat park zijn de voorbije jaren een aantal vaste kunstingrepen neergezet. Thierry DE CORDIER bouwde er zijn 'Kapel van het Niets', Orla BARRY haar 'Stone Garden', Els VANDEN MEERSCH haar 'Restpaviljoen',...
Els Vanden Meersch, Restpaviljoen, 2009
Luk PILGRIMS, departementaal directeur van PZ Duffel en co-curator van de lopende tentoonstelling (samen met Hans Martens en Christian Verschelden) omschrijft in de catalogus de doelstellingen van de kunstprojecten:
"In de eerste plaats helpt kunst om het taboe rond psychiatrie te doorbreken. De ontwikkelde kunstprojecten hebben een beeldvormingsfunctie en beogen de destigmatisering van psychiatrie en de psychiatrische patiënt.
Als tweede doelstelling zien we kunst als onderdeel van de helende omgeving die de campus wil zijn.
En tenslotte gebruiken we kunst als taal om over psychiatrische en psychologische problemen te spreken."
Met 'FALEN' als thema is de kunsttriënnale nu aan de derde editie toe. Bij de vorige waren 'STILTE' en 'VERGANKELIJKHEID' aan de orde.
FALEN is een gegeven dat zich op alle terreinen van het menselijk bestaan en de menselijke activiteiten situeert. Falen kan leiden tot faalangst, inertie, stress, depressie,... maar kan net zo goed een station zijn op weg naar het geluk(te)...
Dat geldt dus ook voor kunstenaars.
In het kader van deze tentoonstelling wordt het thema uitgediept vanuit drie invalshoeken: falen en sacraliteit, falen van ruimte en tijd, falen van lichaam en geest.
*
We nemen u mee op een wandeling doorheen de tentoonstelling in een poging u tot een eigen ontdekkingstocht aan te zetten.
Met wie kan een tentoonstelling als 'glorious (?) FAILURE' beter beginnen dan Marcel BROODTHAERS, een 'mislukte' dichter die zijn onverkochte dichtbundels 'Pense-Bête' (1964) in gips goot om zo zijn eerste sculptuur te realiseren, met de bemerking: "Moi aussi, je me suis demandé si je ne pouvais pas vendre quelque chose et réussir dans la vie."
De Vlaamse Gemeenschap kocht 30 jaar na zijn dood het werk voor 400.000 euro. Je kan het nu in het S.M.A.K. gaan bekijken in het 'Broodthaerskabinet', waar je een uitgebreid overzicht van zijn oeuvre vindt.
De hier en in het S.M.A.K. getoonde film 'La pluie' illustreert zijn falen als schrijver wel heel letterlijk.
Marina Abramovic, The artist is present, 2010
Aan de overkant zorgt de presentatie van amper 3 minuten uit de documentaire 'The artist is present' voor emotionele beelden, wanneer Marina ABRAMOVIC uit haar emotieloze, schijnbaar onaantastbare houding ontwaakt als plots haar ex-partner ULAY tegenover haar blijkt te zitten.
We trekken nu door het park naar de eerste grote binnenruimte (3-14 in de bezoekersgids) waar Meggy RUSTAMOVA (met 'Light Displacement') en Lisa SPILLIAERT (met 'Growth Record') ons in donkere kamers meenemen naar Japan, voor een schijnbaar afstandelijke maar tevens hoogstpersoonlijke benadering van hun onderwerp.
Paulien Boons, Untitled, 2014
De 'gouden' installatie van Paulien BOONS staat symbool voor een minder fraaie werkelijkheid van vluchtelingen en ontheemden.
Ontheemding en kwetsbaarheid is ook het hoofdthema in 'Girl and Toy' van HE SEN.
Het portret 'The Next Rembrandt' (2016) getuigt dan weer van een onbetwistbare zelfzekerheid. Hier wordt echter de rol en de toekomst van de kunstenaar in vraag gesteld, aangezien deze nieuwe Rembrandt een via de computer gerealiseerde 3D-print is.
Johan DE WILDE test ons kijkvermogen en onze taalvaardigheid met zijn tekening 'ik wordt'. Zopas verscheen bij uitgerij Het Balanseer een boek van Harry Vaandrager met deze titel.
Patrick WOKMENI puurt onverwachte esthetiek uit de rauwe werkelijkheid van het nachtleven in Brussel en zijn thuisland Kameroen.
Dan is de esthetiek van Qiu ZHIJIE met zijn serie 'TATTOO' wel van een heel andere aard.
Het beeldend arsenaal van Luc TUYMANS hebben we in het verleden reeds uitvoerig besproken in WATERSCHOENEN. en ook Dirk BRAEKMAN kwam geregeld aan bod.
De met een smiley gemaskerde 'Happy Cop' van BANKSY lijkt zijn geloofwaardigheid als gewapende ordehandhaver te verliezen, maar misschien laten we ons gewoon in de luren leggen door zijn artificiële glimlach.
Francis Alys, Lada Kopeika Project, 2014
Kijk, daar komt de groene Lada van Francis ALYS (en zijn broer) de binnentuin van het Winterpaleis in Sint-Petersburg opgereden en knalt finaal tegen een boom. In 2014 ondernamen ze deze reis n.a.v. Manifesta 10 in Moskou. In 1981 hadden ze dat al een eerste keer geprobeerd, toen Sint-Petersburg nog Leningrad heette, maar wegens panne kwamen ze toen vanuit België niet veel verder dan de Duitse grens.
Tussen het symbool voor jeugdige afkeer van het kapitalische Westen en de vervlogen dromen en idealen van weleer lag meer dan 20 jaar.
In april 2015 stond ik in MOMA PS1 (NY) voor het eerst oog in oog met deze video.
Thom Puckey, Figure on Bed with Camera and Weapons, 2013
In het futuristisch ogende gebouw 'Rotonde' ligt een wit marmeren meisje als het ware opgebaard in een koker van zwarte doeken. 'Figure on bed with Camera and Weapons' (2013) is een typische sculptuur van Thom PUCKEY. Dit beeld refereert aan klassieke sculpturen, maar is eigentijdser dan ooit in de combinatie van thema's als wapens, selfies en blootgestelde intimiteit.
Net achter het gebouw staat het glazen 'Restpaviljoen' (2008) dat Els VANDEN MEERSCH ontwierp als go-between tussen een op dze plek afgebroken gebouw uit de negentiende eeuw en het nieuwe. De kleine ruimte fungeert als een glazen 'schrijn' voor tastbare elementen uit het oude gebouw. Het 'Restpaviljoen' behoort tot de vaste collectie van het domein.
Heilig Hart met oranje spankoord
Op weg naar het kasteel staan we op een tweesprong plots oog in oog met een 'Heilig Hart' op een hoge sokkel. De oranje spanriem rond die sokkel zou net zo goed een artistieke dan wel een praktische ingreep kunnen zijn. In het kader van 'Failure' weet je maar nooit. Het is hoe dan ook een gelukkig (?) toeval.
Het kasteel Gevers (genoemd naar de familie die het in 1865 kocht) werd in 1850 gebouwd volgens de plannen van de bekende architect Jean-Pierre CLUYSENAER (1811-1880). Iedereen kent toch zijn Brusselse Sint-Hubertusgalerij en in Aalst hebben we nog een station van zijn hand. Het kasteel werd in 1924 eigendom van het Duffels klooster en kende verschillende functies.
Ik voel me vandaag meer dan welkom. 'Salve' staat in de mozaïekvloer van de inkomhal.
Mark Manders, Clay Figure with Iron Chair, 2009
Een openstaande deur lokt ons meteen naar de halfronde kamer waar Mark MANDERS in een even sobere als indrukwekkende opstelling de show steelt met zijn 'Clay Figure with Iron Chair' (2009), net als zijn andere sculpturen een onderdeel van het project 'Zelfportret als gebouw'. We volgden hem met WATERSCHOENEN in zijn artistiek project van Gent tot Venetië (2013).
MANDERS viert de klassieke Griekse beeldhouwkunst in zijn 'gewonde', 'beschadigde', 'gekwetste', steun zoekende lichamen.
Panamarenko / Jef Cornelis, Sonsbeek buiten de perken, 1971
In de aanpalende donkere kamers wordt het falen gekoppeld aan repetitiviteit en een zekere irritatie bij de toeschouwer (Bruce NAUMAN -Violin Tuned D.E.A.D.), pseudo-wetenschappelijke naïviteit die pure poëzie oplevert (Gustav MESMER - Der Flieger) (PANAMARENKO / Jef Cornelis - Sonsbeek buiten de perken 1971).
In de documentaire van Jef Cornelis probeert een piepjonge PANAMARENKO zijn zeppelin 'Aeromodeller' op de weide van Jef Geys in Balen in de lucht te krijgen om ermee naar Nederland te vliegen. Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren... (dat had Elsschot ook in andere gevallen al voorzien).
Lotte VAN DEN AUDENAEREN vult haar kamer met schijnbaar heel verscheiden werken, die ontstaan op het snijpunt van tijd en ruimte, momentopnames waarin de imperfectie en het oncontroleerbare een plek krijgen: het falen tot poëtische kunst verheven.
Nu wacht ons een wandeling langs de Rooienberg, de straat die richting dorpskerk loopt. Tegenover de kerk, in het klooster melden we ons aan bij het onthaal en staan meteen daarna in het lichtrijke voorportaal van een schitterende kapel. Daar gaan we zo meteen enkele onverwachte kunstwerken ontdekken.
Er zitten alvast enkele oude bekenden van WATERSCHOENEN bij: Johan DE WIT en Anne WENZEL.
Nick ERVINCK zorgt in het voorportaal al meteen voor een schitterende kijkervaring met zijn 'aardbeisculpturen'.
Dat 'Mao' in de kapel komt knielen om vergiffenis te vragen voor de excessen van zijn Culturele Revolutie, is te danken aan de GAO BROTHERS, wiens vader tijdens het regime van Mao omgebracht werd.
Johan De Wit
Het einde van de wereld voor beginners, 2014 -20..
Het einde van de wereld is een thema dat in de kunst wel meer voorkomt. Dan zitten we al snel in kleurrijke, stomende, angstwekkende taferelen met flink wat hellevuur of simpelweg de apocalyps. Denk maar aan Jeroen Bosch.
Johan DE WIT kondigt 'Het einde van de wereld voor beginners' al sinds 2014 doorlopend aan op zijn verstilde, quasi kleurloze manier als een immense installatie van doodgewone, maar gestileerde vormen die zo kenmerkend zijn voor zijn sculpturale werk en tegelijk verwijzen naar illustere voorgangers uit de kunstgeschiedenis als Brancusi, Morandi of Duchamp.
Gao Brothers, Mao's Guilt, 2009
Anne WENZEL heeft zich met haar 'historische bustes' teruggetrokken op de bovengalerij van de kapel. In haar kenmerkende keramische traditie laat ze ruimte voor gecontroleerd experiment met vormen en vurige glazuren, al is de ondertoon meestal donker. Gezien de directe link met oorlog (dat onuitroeibare beest) is dat voor deze serie 'Damaged Goods' een perfecte mix.
Een gedachte in de marge: geen idee waar Bill VIOLA gebleven is...
We moeten nu terug naar ons startpunt, waar in het park nog enkele werken wachten. Spijtig genoeg beslist het weer er anders over en eindigen we onze wandeling voor het billboard van Maarten VAN DEN EYNDE. Onder een malse regen zien we hoe Maarten de scheuren in het uitgedroogde meer van Montbel restaureert. (o ironie).
Frederik VAN SIMAEY, Wim CUYVERS, Kris MARTIN, Ben BENAOUISSE en nog enkele werken uit de vaste collectie moeten we helaas laten rusten. Maar u laat ons misschien wel weten wat we gemist hebben.
Heel wat deelnemers aan deze tentoonstelling doken sinds 2007 op in deze kunstblog WATERSCHOENEN. Enkele links hebben we in bovenstaande tekst al opgenomen. Via de zoekbalk bovenaan vindt u er vast nog meer terug.
Maarten Vanden Eynde, Restauration du Lac de Montbel, 2003
'glorious (?) FAILURE'
van
4 april tot 17 juni 2018
in het
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Stationsstraat 22c
2570 DUFFEL
Gratis en vrij te bezoeken
van
woensdag t.e.m. zondag
van
13 tot 17 uur
Wandelgids (4 Euro) en Catalogus (20 Euro) beschikbaar
© Art Spotter / Waterschoenen
