Mochten we vorig jaar in WATOU nog gaan 'Wandelen tussen verlangen en troost', dan staat de huidige versie van het Kunstenfestival in het teken van SAUDADE, het schijnbaar onvertaalbare Portugese woord, dat door Jan Moeyaert in de catalogus uiteindelijk omschreven wordt als 'droefheid, vermengd met dankbaarheid'.
Neem gerust de woorden heimwee, melancholie, nostalgie en weemoed op in het denkproces. Koppel dat alles aan die ene zin van Jeroen Brouwers uit zijn roman 'Bezonken rood': 'Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt'.
Meteen zijn we klaar voor onze wandeling langs de bekende plekken in het grensdorp WATOU, dat al lang zijn sporen verdiend heeft in de combinatie van actuele beeldende kunst en poëzie en waar de 'aanraking' en de 'weemoed' altijd wel een plaats krijgen, al heette dat in het verleden nu eens 'de liefde die we niet begrijpen', 'de luwte van de tussentijd', 'klein geluk in tijden van overvloed' of 'tussen taal en beeld'...
Zelfs Elsschot wist het zolang geleden al perfect te verwoorden in zijn beroemde gedicht 'Het huwelijk':
... want tussen droom en daad
staan wetten in de weg en praktische bezwaren,
en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,
en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.
Maar tot en met 1 september 2019 hoef je niet te wachten tot je gaat slapen, want in Watou ligt die weemoedigheid achter meer dan één hoek te wachten.
Laura De Koninck, dochter van de dichter Herman De Coninck, zorgde voor het campagnebeeld en duikt naar het einde van het kunstenparcours op in het KLOOSTER, waar ze een uitgebreide serie veelkleurige werken onder de titel 'Saudade' voorstelt.
Voor haar heeft de band met Portugal en meer bepaald met Lissabon een speciale betekenis, aangezien haar vader er in 1997 onverwacht op straat overleed.
Uiteraard kunnen we niet alle werken in detail bespreken of zelfs maar vermelden. We laten u graag een en ander ter plekke ontdekken.
De catalogus 2019 van het Kunstenfestival zal bovendien een waardevolle bron van informatie en een blijvende herinnering zijn.
We starten onze wandeling in het FESTIVALHUIS, waar we ontvangen worden door een naakte, roze peuter, op weergaloze wijze geschilderd door Lisette DEN BOON. 'I know' heet dit werk dat tegelijk onschuld, wijsheid, liefkozing en aanklacht vertegenwoordigt.
Ligt hier meteen de kern van het hele tentoonstellingsconcept?
'Droefheid, vermengd met dankbaarheid', in de wetenschap dat het leven telkens opnieuw geboren wordt en verder gaat, ook als wij er niet meer zijn: kwetsbaarheid versus onverwoestbare levenskracht.
Lisette Den Boon, I know, 2016
olie op doek / Paneel
95 X 123 cm
In de kamer ernaast houden de handen in organische zeep van Karolien SOETE, onder de titel 'Touch me please' (wat hier dan weer niet de bedoeling is, maar ontleend aan een eerder project waarbij ze haar 'zeephanden' door mensen liet gebruiken). Maar hoe zullen deze handen in dit materiaal verder evolueren doorheen de tijd van deze tentoonstelling?
Vlakbij houdt Johan CLARYSSE een en ander in het oog met zijn tekening 'The past is always present'.
Mieke Teirlinck, De afspraak, 2018
olieverf op doek
70 X 100 X 4 cm
Weemoed loert duidelijk om de hoek in een foto van Karin BORGHOUTS uit de zeer recente serie 'Het huis van een schilder' (Marten Melsen 1870 - 1947): A painter's room (2019). Hier sluit ze naar mijn gevoel sterk aan bij de reeks die ze ooit maakte over de brand in haar ouderlijk huis. De gevoeligheid, intimiteit en betrokkenheid zijn hier zeer sterk aanwezig.
Het schilderij 'De Afspraak' van Mieke TEIRLINCK ademt een gelijkaardige sfeer met inbegrip van de verstilde menselijke aanwezigheid en de vaststelling dat de afspraak blijkbaar niet nagekomen is. Het wachten zal niet beloond worden.
De ontoegankelijke huizen in keramiek (Inner land) van Katrien EVERAERT en de gesloten sculpturen met omgekeerde schilderijen (Orphans) van Bram ELLENS zijn niet zinnens hun geheimen prijs te geven.
Tinus VERMEERSCH weet me met die ene kleine tekening weer in zijn bevreemdende wereld naar binnen te halen.
Neem de tijd voor de archief-installatie 'Provisoria' van Ria VERHAEGHE en Jasper RIGOLLE.
Daarna zijn we klaar voor een bezoek aan de zolder die in het teken staat van bomen. Watou heet u welkom 'In the woods' met allereerst dank aan Stefaan VERMUYTEN, een schilder die we in WATERSCHOENEN al heel lang koesteren. In 2010 omschreven we hem reeds als "een schilderkunstige omnivoor die zijn artistieke vrijheid met hand en tand lijkt te verdedigen, wars van trends, modes en artistieke circuits". In 2011 ontdekten we ook zijn schilderij 'Wintergarden' dat hier even verder hangt.
Stefaan Vermuyten, In the woods..., 2018
acryl op canvas
60 X 70 cm
Een bos op de zolder van het Festivalhuis... ? Niet echt natuurlijk, al staat hier alles in woord en beeld in het teken van bomen.
Bart JANSSENS en Koen PEETERS vertellen u in geuren en kleuren over het project 'Een woud van dingen - D.E. B.O.M.E.N.' en stellen in de catalogus als uitgangspunt:
"We willen een bos planten in Watou. Een woud zelfs, ja, in de Westhoek, de meest boomloze streek van het land.
We beginnen bescheiden op een houten zolder op het marktplein van Watou.
Dan... "
En zo staat alles op deze zolder in het teken van de bomen met de medewerking van o.a. Jef GEYS, Peter ROGIERS, Roel JACOBS (Straks mag u in het Brennepark op zoek naar zijn 'Opvolging verzekerd' uit de serie 'Monumental trees. A work in Progress', nu nog een minuscuul boompje dat ooit een fiere, stevige zwarte populier moet worden).
Maar ook dichters zoals Elke MOORS verleiden u tot reflectie omtrent het onderwerp:
'de bomen nodigen uit tot wandelen
met hun knoestige stammen en wijde kruinen
het pad volgde de bomen
en ik volgde het pad...'
Ook Fik VAN GESTEL ziet door het bos de bomen. In een mix van scherpe waarneming en een schilderkunstig groeiproces creëert hij zijn kijk op het bos en de bomen, zoals in onderstaand schilderij.
Fik Van Gestel, Lenticellen III, 2000
acryl op linnen
De volgende twee locaties zijn piepkleine huisjes.
In 'De Rode Hoed' trekken we de bergen in. De voorkamer is het terrein van RENIERE & DEPLA, een kunstenaarskoppel met banden in Watou en Autun in Bourgondië.
Paul Reniere en Martine Depla doken meermaals op in WATERSCHOENEN, als kunstenaars en als curatoren van opgemerkte tentoonstellingen. In hun huidige thuisbasis Autun organiseerden ze vorig jaar 'Art Autun', een biënnale die ook in 2020 weer heel wat Belgische kunstenaars naar Bourgondië zal brengen.
Eén van hun schilderijen lijkt mij zowaar een verwijzing naar 'Der Wanderer über das Nebelmeer' van Caspar David Friedrich.
© Reniere & Depla
In het tweede kamertje vind ik naast de getormenteerde sculpturen van Eddie SYMKENS nog een spoor van een vorige ingreep door Geertje Vangenechten: TEGEN HAAR HUID...
Helemaal achteraan maakt Matthieu LOBELLE grote indruk met zijn project BERGZAK, zowel met de witte sculpturen als met de ontwapenende foto's van het meisje.
Even verderop in de straat heeft Stief DESMET het piepkleine, duistere huisje 'De Vijfhoek' omgetoverd tot een artistieke denkruimte, een soort kapel inclusief relikwie ('Stigmata n° 1). Op het einde van het kunstenparcours duikt hij nog eens op net buiten de dorpskern.
Nu wacht ons de DOUVIEHOEVE.
Onder de dichterlijke vleugels van Bart MOEYAERT zoeken we 'HOUVAST'.
"Ze verlaten ons huis.
Eerst hij, daarna zij.
Ze vinden een plek
bij elkaar, met zicht
op een plas en een wei,
met een ganzenpaar
en grazende schapen...
In de eerste stal loopt de video 'Nightfall' van Jeroen EISINGA, een indringend beeld van een kudde schapen in een sneeuwstorm, bijna een uur lang gefilmd vanuit één camerastandpunt. Jeugherinnering, leven en dood, gevoelens van verwondering, afschuw en troost schuiven door elkaar.
Jeroen Eisinga, Nightfall, 2018
video, 56 min 54 sec
Met een schijnbaar vederlichte 'Retenue d'eau' weet Michel FRANCOIS de blik vast te houden. Tien jaar geleden kwam hij in WATERSCHOENEN reeds uitgebreid aan bod naar aanleiding van zijn tentoonstelling 'Plans d'évasion' in het S.M.A.K.
Waar vorig jaar in de grote schuur KLEUR en WATER het beeld overheersten, hangt nu een weeë geur van aarde en paddestoelen in een halfduistere omgeving. De installatie beslaat de volledige ruimte en heeft (om het even plastisch uit te drukken) 'heel wat voeten in de aarde gehad'.
Zeger REYERS is met dit project niet aan zijn proefstuk toe, maar het blijft, hoewel wetenschappelijk onderbouwd, een risicovol avontuur. Het is een constante overgang van verval en nieuwe groei. 'Boer' Jan Moeyaert houdt een en ander dan ook voortdurend in het oog.
In 2011 was het Braempaviljoen in het Middelheimmuseum al eens het terrein van deze installatie.
Zeger Reyers
Aan gene zijde van de muur, het landschap, 2019
in-situ installatie, diverse materialen
Voor u naar buiten gaat wacht u nog een mooi hoofdstuk Fernando PESSOA, de Portugese dichter die Lissabon en Saudade ademt en droomt en via zijn verschillende heteroniemen in beeld brengt.
' O Tejo é mais belo que o rio que corre pela minha aldeia'
'De Taag is mooier dan de rivier die stroomt door mijn dorp,
Maar de Taag is niet mooier dan de rivier die stroomt door mijn dorp
Want de Taag is niet de rivier die stroomt door mijn dorp.'
De rivier die door Watou stroomt is dan wel geen echte waterloop, maar een poëtische en een beeldende, die jaar na jaar (al voor de 39e keer) dit kleine dorp gedurende twee zomermaanden op de kaart zet en heel wat mensen 'kijkplezier, 'warmte' en 'troost' bezorgt. Laat WATOU nog maar heel lang op die weg verdergaan...
Samen met Barbara CALLEWAERT en Jo VERHENNE verplaatsen we onze blik van dichtbij naar de verre einder: OM TER VERST.
'Om ter verst'
in-situ installatie van
Barbara Callewaert & Jo Verhenne
In één van de stalletjes laten we ons verleiden door een heen en weer waaiend schilderij van een oude bekende: Kristof VAN HEESCHVELDE.
Kristof Van Heeeschvelde
I wonder what you are doing now, 2016
Olie op doek, 100 X 150 cm
Het is tijd om terug te keren naar de dorpskern met als eerste bestemming de GRAANSCHUUR.
'Aldoor kantelen we. Niets zal nog zijn
zoals het nooit is geweest.
Het begint nu. En nu. En nu.
Ieder mens is een herinnering...'
schrijft Max TEMMERMAN in zijn gedicht 'Futurisme'.
In die geest vinden de 'Kamerstukken" van Lies CAEYERS hun plaats in Watou. Het zijn verzamelingen met links naar zichzelf en haar grootvader, in een aaneenschakeling van pogingen om zich te verzetten tegen dood en verval. Het is meten en passen, afwegen, meticuleus samenstellen van objecten om betekenis te genereren en de band met het verleden aan te halen.
Lies Caeyers, Kamerstukken (3), 2017
mixed media
In het achterkamertje mag u in geen geval de sobere, maar indringende installatie van Merel CREMERS missen.
Tinka PITTOORS kan ons vooral bekoren met haar 'Nightbirds' in een beeldtaal die we nog van haar kennen.
Tinka Pittoors, Nightbirds, 2015
epoxy, spiegel, mdf, pigment, metaal
60 X 90 X 40 cm
In de grote zaal maakt Jenny YMKER diepe indruk met haar groot tapijt. Vorig jaar was ze ook prominent aanwezig in het Stadsfestival Damme. Ze laat haar gobelins uitvoeren op basis van eigen foto's, waarin ze ook zichzelf als 'actrice' opvoert.
In deze 'Escape' houdt ze met één hand een aantal roofvogels stevig in bedwang.
Jenny Imker, Escape, 2018
wol, katoen, 192 X 285 cm
Even verderop wacht ons in het PAROCHIEHUISJE allereerst de 'Written Room' van de Iraanse kunstenares Parastou FAROUHAR. Als bezoeker koester je de gedachte dat hier een tekst gepresenteerd wordt waarvan je het alfabet niet kent. De tekens mogen dan al refereren aan het Farsi, maar hebben door hun abstraherende vormgeving geen enkele betekenis meer. Farouhar woont en werkt sinds 1991 in Duitsland en ook voor haar is die oorspronkelijke moedertaal veeleer een traumatische herinnering. Haar ouders werden door het Iraanse regime in 1998 vermoord.
Op nu naar het BRENNEPARK, waar de piepkleine populier van Roel JACOBS zich stilletjes voorbereidt op een lang en gelukkig leven.
En dan wacht ons de BROUWERIJ.
Op de binnenkoer houdt de 'tijdelijke schildering' die Jan Vanriet vorig jaar op de poort maakte perfect stand. Het verbeeldt dan ook een baken in de geschiedenis van dit Kunstenfestival en past perfect in het thema van dit jaar. Ik citeer uit het verlag van 2018:
"Het is geen toeval dat ook de dichter-schilder Jan VANRIET hier neerstrijkt met zijn 'vergankelijke schildering' op een poort, als herinnering aan de in 2002 overleden dichter Eddy van Vliet. Het beeld stelt ceremoniemeester Gwy Mandelinck (oprichter en bezieler van de Poëziezomers van Watou tussen 1980 en 2008) voor die, in aanwezigheid van o.a. Vanriet en Claus, de as van hun vriend in Watou uitstrooit."
In de kelder waar we vorig jaar amper konden weerstaan aan de gedachte in het gigantische bed van Nelly Agassi te kruipen, komen we nu in een totaal andere installatie terecht. De vreemde beelden van Marieke BOLHUIS houden zich langs de wanden op, als zoeken ze bescherming bij elkaar.
In het gebouw aan de overkant zijn we meteen in de ban van een 'portret' met gerecyleerd hout door Stefaan DE CROOCK. De presentatie is perfect, de omkadering voorbeeldig en verhelderend. Het werk werd ondermeer gerealiseerd met oud hout uit een huis in Watou en van de scheepswerf in Gdansk (Polen).
Stefaan De Croock, Untitled, 2019
gerecycleerd hout
We vermelden hier zeker ook de in-situ installatie 'Contemplation' van de in New York wonende Japanse kunstenares Naoko ITO. De takken die ze in Watou gevonden heeft worden in talloze, perfect geordende stukken in evenveel glazen bokalen 'bewaard'.
'De glazen bokalen fungeren als metafoor voor het vasthouden van het eeuwige leven.'
De volgende locatie ligt even om de hoek.
We houden stil bij het 'mini museum' van Peggy WAUTERS (die vorig jaar tijdens het Stadsfestival Damme voor een opgemerkte installatie zorgde en die we sindsdien ook in de Aalsterse galerie Van Caelenberg mochten begroeten).
Dit mini museum is een koffer met verschillende kamers waarin de geschilderde leefwereld van de kunstenares weergegeven wordt.
Peggy Wauters, Mini museum, 2019
mixed media, 48 X 68 X 30 cm
Vlakbij krijgt Laura DE KONINCK volop de ruimte voor haar kleurrijke wereld. Ze leverde niet alleen het campagnebeeld voor WATOU 2019, maar trekt hier alle registers van haar teken- en schilderkunst open. Daarenboven diende haar werk als inspiratiebron voor meester parfumeur Sonia CONSTANT van het parfumhuis GIVAUDAN, die speciaal voor Watou het parfum 'SAUDADE" creëerde en dat hier in de kamer verspreid wordt.
Els Ceulemans, Displacement 2, 2019
installatie, mixed media
variabele afmetingen
Bij de eerste aanblik van de installatie 'Displacement' neemt Els CEULEMANS ons mee op sleeptouw in de ban van Saudade. De kamer ademt een soort vrolijk makende wanhoop met in de achtergrond de poëzie van Janine JONGSMA.
"Wij zijn een drie-eenheid op de fiets
jullie zijn mijn kleinste deeltjes
één voorop en één achterop..."
Hoe lang nog houdt de warmte stand in de kruiken die de figuur (mens/dier) achter zich sleept?
Mathieu Lobelle, uit de serie: Eternal happiness, 2019
tekening op papier
Met het project 'Bergzak' zagen we Matthieu LOBELLE al eens voorbij komen in DE RODE HOED. Koos hij daar bijna onvoorwaardelijk voor ongeschonden wit, dan brengt hij hier in zijn serie 'Eternal happiness' kleur in het leven, al is ook dat gesublimeerd door een waslaag die tegelijk conserverend en beschermend werkt. Zijn campings zien er zo vredig uit, maar sommige onverwachte details verraden de vergankelijkheid van het leven.
De installatie van Tomoko SUGIMOTO in de achterkamer mag u geenszins missen: The Unseen World & The 108 Floating Feelings.
We worden nu in de KERK verwacht. Daar wacht ons onder andere Joseph KLIBANSKY met zijn 'Reflections of Youth' (een 'weerspiegeld' bambi-hertje dat ons onvermijdelijk doet denken aan de beeldtaal van Jef Koons die we zopas in het Museo Jumex in Mexico City te zien kregen) en zijn veel dramatischer 'Leap of faith' achteraan in de kerk.
Joseph Klibansky
Reflections of youth, 2017
110 X 130 X 54 cm
We verlaten nog even de dorpskern voor een bezoek aan het (bronzen) takkenhuisje van Stief DE SMET: 'Cabin for Watou', een directe verwijzing naar de hut waar 'de Amerikaanse essayist, leraar, sociaal filosoof, natuuronderzoeker en dichter Henry David THOREAU' gedurende twee jaar in alle perfecte eenzaamheid aan zijn boek WALDEN schreef.
Stief De Smet legt hiermee ook de link tussen zichzelf, als kunstenaar die er de voorkeur aangeeft te werken vanuit de periferie, en het 'kunstdorp' Watou dat vanuit deze verre uithoek al bijna 40 jaar een aparte kijk biedt op het landschap van de poëzie en de actuele beeldende kunsten.
We keren terug naar de dorpskern, want inmiddels hebben we wel een hapje en een drankje verdiend. Keuze te over op het dorpsplein van Watou, maar wij zakken nog af naar de Kleine Markt, waar we in 'Petit Watou' heerlijk verwend worden.
tot en met 1 september
Open
woensdag tot zondag van 11u tot 19u
maandag en dinsdag gesloten, behalve op feestdagen
Adres
Watouplein 12
8978 Watou
Poperinge (België)
*
Wanneer het Kunstenfestival Watou op 1 september 2019 de deuren sluit, bieden de organisatoren u net geen twee weken later het tweede Stadsfestival Damme aan. Tussen 13 september en 8 december kunt u er op zoek naar 'Het Nest tussen Waarheid en Herinnering'.
*
© Art Spotter / Waterschoenen
