450 jaar geleden overleed Pieter Bruegel de Oude en dat zullen we geweten hebben, want tijdens het BREUGELJAAR is Bruegel alomtegenwoordig. Het Pajottenland speelt vanzelfsprekend een belangrijke rol in dit verhaal.
De voorbije jaren nam WATERSCHOENEN U meermaals mee naar het Kasteel van Gaasbeek. Ons laatste verslag dateert van vorig jaar met de tentoonstelling 'VANITY FAIR: Thomas Lerooy / Félicien Rops', waarin U ook links vindt naar vroegere besprekingen en de historiek van dit schitterende oord.
Een paar weken geleden stonden we hier opnieuw voor
FEAST of FOOLS
Bruegel herontdekt
De affiche met het campagnebeeld
van Jean Brusselmans, 'Carnaval', 1952
Mu.ZEE Oostende
Om de originele schilderijen van Pieter Bruegel de Oude te zien, kan je hier in Gaasbeek niet terecht. Zijn werken zijn verspreid over een aantal gerenommeerde museumcollecties, zoals vermeld in de link hierboven.
In zijn tijd en na zijn dood was Pieter Bruegel bekend en beroemd in heel Europa. In de 18e eeuw raakte hij in de vergetelheid, maar in de nadagen van de romantiek werd hij herontdekt en ten onrechte voorgesteld als 'een diep in de Vlaamse klei gewortelde schilder van boerenkermissen, krakende sneeuwlandschappen en eeuwig ruisende korenvelden'.
Op weg naar het Kasteel van Gaasbeek
met Marie Peyrat, de laatste Markiezin
Feast of Fools
verwijst letterlijk naar de gravure van Bruegel en naar het thema van de tentoonstelling: ‘Keep Calm and Feast On’. Bruegels toespelingen verwijzen, meer in het algemeen, naar menselijke dwaasheden (in de traditie van Lof der zotheid van Erasmus). Het werk van Bruegel is een “feest van misleiding”, met andere woorden: wat je ziet staat open voor zo veel interpretaties dat hele bibliotheken gevuld kunnen worden met mogelijke toespelingen en lezingen.
Het kasteel en de binnentuin kijken uit
over het glooiende Pajottenland
In de huidige tentoonstelling wordt gepeild naar de manier waarop Vlaamse, Belgische en internationale kunstenaars tijdens het interbellum en later hun 'portie Bruegel' in beeld brachten. Met werk van James Ensor, Valerius De Saedeleer, Gustave Van de Woestyne, Jean Brusselmans (wiens schilderij 'Carnaval' uit 1952 overigens als campagnebeeld dienst doet), Constant Permeke, Anto Carte, Otto Dix, August Sander of George Grosz worden doorheen de kasteelzalen belicht, afgewisseld met werk van hedendaagse kunstenaars die op hun beurt en met hun middelen de geest van Bruegel benaderen: van Dirk Braeckman, over Kasper Bosmans, Jimmie Durham, Jan Van Imschoot, Jonathan Paepens, Pascale Martine Tayou of Honoré d'O en talrijke anderen.
Ook Marcel Broodthaers, Mario Merz, Panamarenko en Franz West komen om het hoekje kijken.
In de keuken van het kasteel wordt U onder de titel 'Feast of Food' vergast op een virtueel 'banket' dat echter in niets gelijkt op eetfestijnen van de oude Bruegel. Met een 3D-bril wordt U ondergedompeld in de 'high-tech agro-industrieën' van de 21e eeuw.
Het Berlijnse theatergezelschap 'Rimini Protokoll' tekent voor deze ironische bijdrage.
De start van de tentoonstelling vlak
naast de toegangspoort van het kasteel.
Hier worden de 6 leitmotieven in een nu eens intimistische, dan weer wervelende of dreigende beeldorgie voorgesteld.
6 thema’s dienen als leitmotif
1. Back to the Roots
Het werk van Pieter Bruegel bevat veel scenes uit het boerenleven. Dit is ontegensprekelijk het bekendste aspect van zijn oeuvre dat helaas vaak gereduceerd wordt tot pure folklore en ‘koekendoos-romantiek’.
2. Everybody Hurts
Bruegel was een buitenbeetje. Hij schilderde het dagelijkse leven, soms subtiel, andere keren rauw, zonder overbodige details en vaak karikaturaal. ‘Foolishness’ uitte zich op verschillende manieren in zijn werk: mengvormen tussen mens en dier, dwazen en narrenhoedjes, dronkaards, blinden en kreupelen ... maar ook kleinzieligheid, menselijk falen of stompzinnigheid in het algemeen. De weergave van figuren die aan de rand van de samenleving leven en een specifieke interesse in deze marginaliteit is ook zeer duidelijk bij tal van moderne en hedendaagse kunstenaars.
3. Fifty Shades of White.
Landschapskunst werd pas in de tijd van Bruegel erkend als een ware kunstdiscipline. De tentoonstelling kan daarom niet nalaten dit thema te presenteren op een plek waar het zestiende-eeuwse landschap zichtbaar aanwezig is. Sneeuwlandschappen, met hun verfijnde samenspel van witte tinten, maar ook de emotionele witheid (leegte, onzinnigheid, melancholie, eenzaamheid, stilte) staan hier centraal.
4. We Are at War
Geweld, oorlog en dood komen veelvuldig voor in Bruegels werk. Zijn tijd werd gedomineerd door geweld, plagen en epidemieën. Het was tevens een tijd van strijd tussen katholieken en protestanten. Volgens sommige kunstcritici werden de werken van Bruegel tegen het einde van zijn leven grimmiger en cynischer.
5. In God We Trust (do we?)
Het Christendom was alomtegenwoordig in de zestiende eeuw. Bruegel en zijn tijdsgenoten groeiden ermee op en kenden de belangrijkste bijbelse verhalen, deze duiken dan ook vaak op in Bruegels oeuvre.
6. Keep Calm and Feast on
Sommige werken van Bruegel beelden feesttaferelen uit. Het is vreemd dat juist dit aspect van zijn oeuvre (dat later ‘Bruegeliaans’ werd genoemd) een eigen leven is gaan leiden. In het gehele overzicht van zijn werk is het aantal feestscènes niet alleen beperkt, bovendien ademen ze heel weinig feestvreugde uit.
Enkele beelden uit de tentoonstelling om U op weg te zetten, maar er is natuurlijk veel meer...
Théophile Lybaert, Biddende vrouw (studie voor Oud Vlaanderen)
olieverf op doek, 75,8 x 55,4 cm
Museum voor Schone Kunsten Gent
*
Henri Leys, Wandeling buiten de muren, 1854
Museum voor Schone Kunsten Gent
Gustave van de Woestyne, De papeter, 1911
Gemeentelijk Museum Gevaert - Minne
Le paon de Gaasbeek, 2019, een extraatje van
Emmanuelle Quertain
tegenover haar versie van 'La chûte d'Icare' (waarin de geest
van David Hockney meespeelt)
Music Maestro Please
George Grosz, Blinde kreupele, 1923
aquarel en houtskool op papier, 58,4 x 47 cm
Galerie Ronny Van De Velde, Antwerpen / Knokke
Valerius De Saedeleer, Sneeuw in Vlaanderen,
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten,
Antwerpen
Jonathan Paepens toont met
'as white disappearing into' (2019)
zijn visie op
'De val van Icarus'
Jonathan Paepens kreeg in 2018 de Publieksprijs in de tentoonstelling 'COMING PEOPLE' in het S.M.A.K.
Het laatste thema van de tentoonstelling komt aan bod in het appartement van Marie Peyrat.
In de Rode kamer onderzoekt James ENSOR 'De zeven hoofdzonden' en Jean BRUSSELMANS laat de menselijke driften los in 'Carnaval'.
Het leitmotief 'In God we trust (do we?) wordt op scherp gesteld.
Jean Brusselmans, Carnaval, 1952
ontmoet
James Ensor
Nog één deur openen en we staan in de slaapkamer van Marie Peyrat, waar Honoré d'O de grenzen tussen schuld en onschuld opheft. 'God is a child' dient zich aan als een speels, maar diepgravend onderzoek in de geschiedenis, de kunstgeschiedenis, de menselijke relaties. Het boek is een reis in beelden, in gedachten, in herinneringen en legt verbanden tussen Ambrogio Lorenzetti, Pieter Bruegel, Adriaan Brouwer en Honoré d'O, tussen Siena, Wenen en Oudenaarde...
Honoré d'O zorgt op het einde van het parcours
voor bed- en beeldlectuur in de slaapkamer
van Marie Peyrat
Over Honoré d'O en zijn boek(Meeting Bruegel Book - God is a child) maken we over enkele dagen nog een aparte bijdrage.
*
Kasteel van Gaasbeek breekt uit zijn muren
In de expo 'Feast of Fools. Bruegel herontdekt' prikkelt het Kasteel van Gaasbeek de bezoeker om de neus ook buiten de kasteelpoort te steken. Niet enkel in de binnentuin, de Museumtuin en het park, maar ook in de lokale omgeving valt deze keer kunst te ontdekken.
Zo ging de Nederlandse kunstenaar BART LODEWIJKS de boer op in Lennik. Deze kunstenaar strijkt ergens neer na lange, verkennende wandelingen, en gaat aan de slag met een stevige liniaal en een doos krijt. De interactie met buurtbewoners die toevallig zijn pad kruisen, leidt regelmatig tot meer persoonlijk contact. Het hele proces, zowel de sociale context van wie hij ontmoet, als het tekenproces zelf, documenteert hij in tekst, foto en film. Je kunt het werk van LODEWIJKS gaan verkennen op het kruispunt van de Rooststraat en de Kleine en Grote Vijverselenweg in Lennik.
Bart Lodewijks, GAASBEEK DRAWINGS - viersprong Rooststraat,
kleine- en grote Vijverselenweg, Lennik (2019)
KASPER BOSMANS transformeert in de ommuurde Franse tuin de traditionele bloemenpatronen tot motieven van flessen en borden. Een alledaagse beeldtaal infiltreert in de hoofse Franse tuin en alludeert fleurig op de alliantie tussen kunst, mythe en toerisme.
Kasper Bosmans, Pick-Nick in Botanique (Fox + Crane),
Feast of Fools. Bruegel herontdekt t, Kasteel van Gaasbeek
(2019) foto: Dirk Pauwels
In de binnentuin van het kasteel treffen we de ‘struikelsteen’ van JIMMIE DURHAM, die in kleiner formaat herinnert aan de grote rots in Bruegels Kruisdraging. Dixit Jimmie Durham: ‘Mensen struikelen en vallen soms. Wanneer ze dat het minst verwachten. Soms ligt een voorwerp op het pad naar de toekomst of naar de keuken of ... soms kan een kleine steen in je schoen blijven hangen. Dan moet je stoppen met wat je wou doen en je bezighouden met het ”nu”.’ Durham haalt hier ook de woorden van Patrice Lumumba, de eerste in 1960 democratisch verkozen premier van de Republiek Congo, die de weg vrijmaakte voor de onafhankelijkheid van Congo. Op de komende editie van de Biënnale van Venetië krijgt JIMMIE DURHAM (78) de Gouden Leeuw. Dat is een prijs voor zijn hele oeuvre.
Jimmie Durham, A ROCK IN THE ROAD (2019),
installation view,
Feast of Fools. Bruegel herontdekt
Kasteel van Gaasbeek (2019),
foto: Dirk Pauwels
Ten slotte staat in deze binnentuin ook een tafel die ontworpen werd door de Italiaanse kunstenaar MARIO MERZ. Voor zijn deelname aan de Gentse extra muros expo Chambre d’Amis op uitnodiging van Jan Hoet, ontwierp Merz in 1986 deze tafel. Net als bij veel van zijn andere werken maakte hij gebruik van contrasterende materialen: het gladde, fragiele oppervlak van het glazen blad combineerde hij met het ruwe en massieve uitzicht van natuursteen. De tafel is sinds het midden van de jaren zeventig een vaak terugkerend beeldmotief in het oeuvre van Merz en staat symbool voor de ordening en groei van het universum en nodigt tegelijk ook uit om plaats te nemen, tot menselijke interactie. De link met Bruegels Boerenbruiloft is niet ver weg.
Mario Merz, Installatie ‘Chambres d’Amis’ (1986),
collection Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, S.M.A.K. Gent,
installation view, Feast of Fools. Bruegel herontdekt
(2019),
foto: Dirk Pauwels
En er is meer, veel meer...
Feast of Fools vraagt om een rustige ontdekking
Kasteel van Gaasbeek
Kasteelstraat 49
1750 LENNIK (Gaasbeek)
Openingsuren:
Dagelijks van 10 tot 18 uur (laatste bezoek om 17 uur)
maandag gesloten, open op feestdagen
© Art Spotter / Waterschoenen
