Biënnale van de Schilderkunst 2014: DE TOETS VAN DE SCHILDER

De 'Biënnale van de Schilderkunst' is inmiddels aan haar vierde editie toe.
 In 2010 waren we er met Waterschoenen al eens bij.

Naast het Roger Raveelmuseum (Machelen-Zulte) en het Museum Dhondt-Dhaenens / MDD (Deurle) neemt nu ook het Museum van Deinze en de Leistreek deel aan dit evenement dat de zomer op deze artistieke as meteen tot 12 oktober 2014 laat duren.

Elk museum bekijkt de voorbije honderd jaar in de schilderkunst door vanuit de eigen collectie links te leggen naar modern en hedendaags werk van bekende en minder bekende kunstenaars.
Ook spelen de plaatselijke conservators in op de eigen museale ruimte, waardoor de presentaties zowel inhoudelijk als praktisch een eigen gezicht krijgen.

Voor de editie 2014 ligt de nadruk op 'de toets van de schilder'. Hoe gaan schilders te werk, met welke materialen en technieken bereiken ze hun resultaten? 
 Eens te meer zullen we de vele gezichten van de schilderkunst ontdekken en vaststellen dat er zowel evolutie als revolutie bestaat, terwijl de materialiteit steeds bewaard blijft.

 Mario De Brabandere, L'ange de l'amour, 1989,

olieverf op doek, Privéverzameling

@ Roger Raveelmuseum

Piet Coessens, conservator van het Roger Raveelmuseum drukt het als volgt uit: 

"Met deze tentoonstelling willen we bezoekers laten proeven van het plezier dat schilders beleven aan de schilderkunst. Hoe hebben kunstenaars sinds het einde van de negentiende eeuw de daad zelf van het schilderen beleefd? En wat is er materieel nodig voor een picturale praktijk? Met deze biënnale willen we onder meer aantonen dat de kunstenaars hiervoor mettertijd zeer verrassende oplossingen hebben uitgewerkt. Want iedere schilder heeft zijn eigen manier van werken en gebruikt andere technieken en componenten".

Het Roger Raveelmuseum is meteen ook de start van ons bezoek en in de ontvangsthal staan we direct oog in oog met een typisch gekerfd doek 'Concetto Spaziale' (1965) van Lucio FONTANA, die daarmee de grenzen van de schilderkunst op scherp stelt.
We zijn vertrokken voor een wandeling die herkenning en ontdekking garandeert.

Het gros van de tijdelijke tentoonstelling bevindt zich zoals gewoonlijk op de verdieping, maar een bezoek aan de eerste zalen van de vaste Raveelcollectie dringt zich op, al was het maar voor de confrontatie tussen het 'duistere' minimalisme van Bernd LOHAUS of Dan VANSEVEREN en de kleurrijke, maar net zo uitgepuurde wereld van Roger RAVEEL. Mis in de volgende zaal in geen geval James ENSOR met 'Christus aan het kruis' uit de collectie van MDD-Deurle.

U mag natuurlijk verder door de vaste Raveelcollectie, maar er wacht ons boven nog een flinke boterham 'Toets van de schilder'.

Waar FONTANA het effen vlak van het doek doorbreekt om een ruimtelijk effect te creëren, bedient Bram BOGART zich van specie op jute voor een 'sculpturale schilderkunst'. Het 'Witvlak' (1969) meteen links om de hoek straalt, ondanks het gebrek aan kleur, één en al levendigheid uit. Luc TUYMANS houdt hem met een diagnostische blik in het oog.

Roger Raveel, Huiselijkheid, 1948, olieverf op hardboard,

Stichting Roger Raveel

@ Roger Raveelmuseum

 

Bart DE CLERCQ verschijnt met zijn kleurrijk 'geordende chaos' in beeld tegen de achtergrond van de vide. Het kleurenpalet is hetzelfde gebleven, maar de constructie is veel losser of waziger geworden dan wat ik in 2011 van hem zag bij Galerie Tatjana Pieters.

Op de achterwand van de vide staat een reeks stempelwerken van Luc TUYMANS.

We kunnen hier verder niet zomaar voorbij Mario DE BRABANDERE, die we u in Waterschoenen de afgelopen jaren meermaals voorgesteld hebben met zijn strakke tekeningen en schilderijen, naast speelse objecten. Hier maakt hij indruk met twee grote, vroege en veeleer 'barokke' en zeer intense schilderijen.

En dan komen we in de volgende ruimte bij een vroeg, sober uitgevoerd schilderij op hardboard van Roger RAVEEL: 'Huiselijkheid' (1948)? Wat een verschil met het pasteuze 'Herinnering aan het sterfbed van mijn moeder' (1995) (Collectie van het S.M.A.K.) dat we in de hal tegenkwamen.

'Halfround oval' van Ben NICHOLSON kennen we nog uit de collectie van het KMSK Antwerpen. Wat verder maakt Agnes MAES haar opwaching, naast Walter SWENNEN en 'miniaturist' Robert DEVRIENDT.

Let in één van de kleine kamertjes ook op de mooie mix met kleine werken van Mario DE BRABANDERE.

Daniel BUREN en Pascale Marthine TAYOU gaan ongegeneerd met elkaar in dialoog, terwijl Vincent GEYSKENS vlakbij letterlijk opening laat voor interpretatie. 

Helemaal op het einde beneden duikt nog een minuscule, maar schitterende aquarel van Rik WOUTERS op, de ruimte delend met onder andere Carole VANDERLINDEN (die we reeds eerder in deze kamer mochten begroeten) en een vroege Karel APPEL ('Twee kinderen' - 1949), die de kinderlijke eenvoud van Cobra volop uitstraalt.

Let hier, en passant, ook nog op een traditioneel 'Chinees landschap' van Gao QUIBEI uit het begin van de 18de eeuw.

Tussendoor ontdekt u meer, veel meer... 

 Rik Wouters, Edgard Tytgat bij Rik en Nele, s.d.

aquarel, 18 x 15 cm, Privéverzameling

@ Roger Raveelmuseum

Het Museum van Deinze en de Leiestreek heeft zijn eerste deelname aan dit evenement niet gemist. Met een schitterende mix van originele Leieschilders uit de klassieke generatie, enkele andere gerenommeerde nationale en internationale figuren en jonge, energieke kunstenaars als Virginie BAILLY en Mil CEULEMANS vertellen conservator Trui Galle en samensteller Wim Lammertijn een eigen verhaal in de open ruimte van hun museum.

Trui Galle omschrijft het als volgt:

"We maakten een relevante keuze uit onze overzichtscollectie en exploreren van daaruit een aantal historische en hedendaagse schilderspraktijken".

Klassiekers als Gustave VAN DE WOESTIJNE, Emile CLAUS, Frits VAN DEN BERGHE, Constant PERMEKE of Albert SERVAES konden niet ontbreken, maar verrassingen zijn evenmin uitgesloten.

De ontvangst door Naoto KAWAHARA met 'L'assasin menace' (2006) in een mix van Japans en westers symbolisme is behoorlijk bevreemdend. Frits VAN DEN BERGHE zet de raadselachtige sfeer verder, terwijl Constant PERMEKE met een vroeg schilderij (Mijn venster bij avond - 1911) voor een impressionistische toets zorgt. U herkent ook ongetwijfeld twee materieschilderijen van Eugène LEROY.

 Pierre-Louis Flouquet, Untitled, 1920

gouache op papier, 133 x 85 cm,

Courtesy Roberto Polo Gallery, Brussel

@ Museum van Deinze en de Leiestreek

Virginie BAILLY duikt een eerste keer overtuigend op met een groot schilderij uit de serie 'Vide-Plein' vol doorleefde kleurtoetsen in een compositie die een sterke symbiose tussen natuur en architectuur lijkt te suggereren.

Emile CLAUS staat fier te poseren aan de zijde van zijn gigantisch doek 'Bietenoogst' (1890).

Pierre-Louis FLOUQUET kan - indien nodig - in zijn eentje mijn dag 'maken' met een kleurrijk geritmeerde gouache op papier (zie foto hierboven) (Ik leg in gedachten een link met werk van Johanna Kristbjörg Siggurdardottir in Coming People 2014), maar het gezelschap van 'Vrouw met opsmukspiegeltje' door Roger RAVEEL is hier ook een pluspunt.

Een mooie combinatie vind ik bij 'Zonnegloed' (1905) van Emile CLAUS en 'Kun je nog volgen James?' (1968-69) van Roger RAVEEL, terwijl de 'Boom zwart-wit' (1981) van die laatste me doorstuurt naar Constant PERMEKE, wiens onooglijk boompje in de sneeuw ('Sneeuwlandschap in de Ardennen' - 1909) een eind verder opduikt.

 

 Raoul De Keyser, Zinkend, 1983, olieverf op doek, 

200 x 150 cm, Privéverzameling

@ Museum van Deinze en de Leiestreek

'Zinkend' (1983) heet het enorm kleurrijk schilderij van Raoul DE KEYSER vlakbij het grote raam. (foto hierboven)

Even verder probeert Virginie BAILLY op even kleurrijke wijze orde in de chaos te scheppen in 'Le corps disloqué, P05'.

Terwijl zij voor haar schilderijen het klassieke medium olieverf gebruikt, gooit haar directe buurman in deze tentoonstelling, Mil CEULEMANS diverse middelen tegelijk in de strijd tegen de chaos. Met olieverf, acryl en spray paint creëert hij snijpunten waarbinnen de chaos en 'ruimtelijke ordening' elkaar in evenwicht proberen te houden. Waar hij de chaos buiten de muren probeert te houden, lijkt Virginie Bailly die precies naar binnen te halen, zodat het strijdtoneel zich centraal in haar schilderij bevindt.

Fik VAN GESTEL kan me meer dan eens verleiden met zijn poëtische werken en voor 'The red room' van Marlene DUMAS kan ik indien nodig ook wel een plekje vrijmaken.

Een schijnbaar eenvoudige combinatie tussen een landschap door Fik VAN GESTEL en 'Warm up' door Raoul DE KEYSER zorgt voor grafische tintelingen, die me bovendien aan René Guiette doen denken.

Virginie BAILLY is nog even aan zet met een spetterende pastel 'Servitude de vue I, D09''.

En ook hier is er meer, veel meer...

Virginie Bailly, Le corps disloqué, P05,

olieverf op doek, 190 x 250 cm

Courtesy Virginie Bailly en Galerie Transit, Anderlecht / Mechelen

@ Museum van Deinze en de Leiestreek

 

Ook Museum Dhondt-Dhaenens vertrekt vanuit de bestaande collectie, maar beperkt zich tot twee kunstenaars die de schilderkunst met een wel heel eigen toets benaderen.

 Van Rik WOUTERS kennen we de snelle, maar lumineuze manier van schilderen, waarbij delen van het doek onbedekt blijven, terwijl Henri-Victor WOLVENS zijn strandtaferelen op een pasteuze, maar even verfrissende manier neerzette.

Directeur Joost DECLERCQ trok de numerieke beperking door naar de hele tentoonstelling en opteerde dus voor veel minder kunstenaars dan zijn collega's in Deinze en Machelen.

 Ermias Kifleyesus, Homage to artists in nature, 2014

mixed media on ceiling, ca 250 x 250 cm

Courtesy van de kunstenaar en Kusseneers Gallery, Brussel

@ MDD

Binnen de specifieke indeling van MDD zorgt dit voor een minimalistische museale accrochage, die de toeschouwer meteen een duidelijke blik biedt op de afzonderlijke oeuvres. Van de drie presentaties biedt MDD ook de meest hedendaagse. Bovendien ziet de verftoets zich hier sterk vertaald in het 'gestuele' schilderen dat zich in verschillende vormen toont.

Schraalheid of gelaagdheid, los uit de pols of gestructureerd, duister of kleurrijk krijgen hier een plaats.

Ermias KIFLEYESUS en Jerry GALLE hebben als vertegenwoordiger van de nieuwste generatie een prominente plek. Allebei proberen ze op hun manier een eigen beeldtaal te ontwikkelen.

Jerry GALLE gebruikt computergestuurde robots, die hij via zelfgeschreven programma's schilderijen laat maken. Ermias KIFLEYESUS verzamelt en hergebruikt tekens, krabbels, droedels... die anonieme mensen in internationale telefooncabines achterlaten. Via een techniek van collage en transfer brengt hij die zo nodig over op andere dragers om eigen composities te maken. In MDD mag hij meteen de ontvangst verzorgen met een grote plafondcollage: 'Homage to artists in nature'.

 Jerry Galle, Paranoid Motor, 2014, olieverf op doek, 100 x 120 cm

Courtesy the artist

@ MDD

Verschillende benaderingen van schilderkunst ? Je zal er in MDD niet naast kijken?

 WOLVENS heeft het volle licht van de linkerzaal gekregen, terwijl WOUTERS in de beschermende half-duisternis van de rechterzaal ondergebracht werd, waar overigens ook Roy LICHTENSTEIN opvallend vertegenwoordigd is met een serie van zeven litho's, gebaseerd op de schilderijen 'Hooimijten' van Claude Monet (dus toch een link met schilderkunst in dit impressionistisch lichtspel à la Lichtenstein).

Wat een contrast met de quasi oneindig duistere gelaagdheid van Philippe VANDENBERG. Het begrip 'toets' is hier bijzonder beladen, zowel inhoudelijk als letterlijk. In de catalogus is sprake van een 'doorleefde verfkorst'.

De overgang naar de monumentale schraalheid van Koen VAN DEN BROEK is bijzonder duidelijk. Maar dat het nog schraler en vooral impulsiever kan, bewijst Martin BARREE met zijn serie spuitbusschilderijen in mat zwart op 'naakte' doeken.

U hebt nog uiteenlopende ontdekkingen te goed, van Richard ALDRICH, Robert RYMAN en Kjell NUPEN over Niele TORONI (van toetsen gesproken) naar Jack WHITTEN.

Ik laat u gaan. Geniet ervan...

 Jack Whitten, Saint Louise AKA The Tittie Painting for

Louise Bourgeois (detail), 2010, acryl collage op doek,

163,2 x 193 cm, Privéverzameling

Courtesy Zeno X Gallery, Antwerpen

@ MDD

De tentoonstelling loopt tot 12 oktober 2014 in de drie musea

Een combiticket (inclusief bezoekersgids en fietsroutekaart): 12 / 9 Euro

 Op de site van Toerisme Oost-Vlaanderen kunnen bezoekers via de fietsrouteplanner hun eigen fietsroute uitstippelen  en is een overzicht beschikbaar met fietsverhuurfaciliteiten in de buurt.

http://www.tov.be/nl/fietsroutes

Roger Raveelmuseum
Gildestraat 2-8, 9870 Machelen-Zulte
Meer info op: www.rogerraveelmuseum.be
Open van dinsdag t.e.m. zondag van 11u tot 17u (gesloten op maandag)

Museum van Deinze en de Leiestreek
L. Matthyslaan 3-5, 9800 Deinze
Meer info op: www.museumdeinze.be
Open van dinsdag t.e.m. zondag van 11u tot 18u (gesloten op maandag)

Museum Dhondt-Dhaenens

Museumlaan 14, 9831 Deurle
Meer info op: www.museumdd.be
Open van dinsdag t.e.m. zondag van 10u tot 18u (gesloten op maandag)

© Art Spotter voor WATERSCHOENEN